Theo Le Conteur, người nuôi bò Jécxây nổi tiếng và ông Michael Fauler, một thương gia chuyên buôn bán bò Jécxây, thì Hiệp hội Nông nghiệp và làm vườn của Vương quốc Jécxi, thành lập năm 1833 có tác động rất lớn đến việc phát triển bò Jécxây. Năm 1834 ra đời thang điểm giám định bò Jécxây. Tháng 4/1866, Hội nghị Câu lạc bộ những người nuôi bò đã quyết định thành lập Sổ giống đầu tiên ở đảo Jécxi .

2. Lược sử bò Jécxây ở Mỹ

Ông T. John Hand, một trong những người sáng lập Câu lạc bộ những người nuôi bò Jécxây Mỹ khẳng định, trước lúc người Mỹ biết về bò Jécxây, ngài đại úy Pratt - chủ tàu Gudzon đã chở nhiều bò từ đảo Jécxi vào Nữu ước. Người ta kể rằng, thuyền buôn của đại úy Pratt, trên đường từ bờ biển châu Phi về thường ghé qua đảo Jécxi, khi đến Nữu ước các thủy thủ kể chuyện về những con bò tốt mà họ thấy ở đảo Jécxi, một số người Mỹ đã yêu cầu cứ mỗi chuyến tàu chở qua bán cho họ 2-3 con bò cái.

Người ta không biết bò Jécxây nhập vào Mỹ từ năm nào, có một điều chắc chắn bò Jécxây không phải do người nuôi bò đưa vào Mỹ mà do các thương gia. Trước khi thành lập Câu lạc bộ những người nuôi bò Jécxây Mỹ, bò Jécxây nuôi ở 13 bang sau: Connecticut, Kentuki, Merilen, Masachuset, Men, Missuri, New Hamsia, New Jécxi, Nữu ước, Pensivania, Rotsilen, Tennessi và Vermon.

Câu lạc bộ những người nuôi bò Jécxây Mỹ thành lập năm 1868 đã thúc đẩy phát triển bò Jécxây. Một năm sau khi thành lập, Câu lạc bộ đã nhập 142 con, năm 1869 nhập 229 con và năm 1870 nhập thêm 110 bò Jécxây. Từ 13 bang lúc đầu, về sau bò Jécxây đã có mặt ở khắp 48 bang của Mỹ. Cách đây gần 50 năm đã có 2.505.068 bò Jécxây ghi trong sổ giống của Câu lạc bộ.

3. Các biện pháp nâng cao năng suất bò Jécxây của Câu lạc bộ những người nuôi bò Jécxây Mỹ.

Người nuôi bò Jécxây Mỹ rất quan tâm nâng cao năng suất sữa. Họ chú ý đến tổng lượng sữa của cả đời, chu kỳ vắt sữa thứ 6 được xem là chu kỳ có năng suất sữa cao nhất. Chu kỳ vắt sữa 305 ngày.

4. Đăng ký bò đực giống chọn lọc và bò đực giống chung

Tất cả bò đực giống Jécxây thuần chủng đều có thể đăng ký miễn là có lý lịch của bố, mẹ. Bò đực giống nói chung được cấp thẻ màu da cam. Bò đực giống chọn lọc được cấp thẻ màu đỏ thẫm.

5. Đăng ký đàn năng suất cải tiến (Herd Improvement Registry - HIR)

Muốn đăng ký, đàn bò phải tiến hành khảo sát một năm. Thời điểm khảo sát bắt đầu từ ngày đầu tháng của tháng bất kỳ. Có cán bộ chuyên trách ghi chép năng suất của bò cái vắt sữa 1 tháng/lần trong thời gian 24 giờ. Câu lạc bộ bò Jécxây Mỹ cấp cho chủ hộ đàn bò đã qua khảo sát theo hệ thống HIR các giấy chứng nhận sau:

-      Năng suất cá thể (Individual lactation certipicates) là năng suất thực tế của từng con bò cái vắt sữa (305 ngày, một ngày vắt sữa 2 lần).

-      Báo cáo của cán bộ giám định (Prelisted Supervisior's Reports) ghi năng suất của từng con bò cái vắt sữa trong ngày khảo sát.

-      Bản tổng hợp năng suất hàng tháng (Monthly Production Summaries) ghi năng suất bình quân tháng của cả đàn và của từng con bò cái vắt sữa

-      Giấy chứng nhận hàng năm của toàn đàn (Yearly Herđ Certificates) ghi năng suất bình quân năm của cả đàn và của từng con bò cái vắt sữa trong năm khảo sát.

6. Bằng "chuông vàng" (Ton of gold certificate)

Trao cho những con bò cái Jécxây có năng suất mỡ sữa 2000 fun hoặc cao hơn (mỗi fun bằng 453,6g) liên tục trong 4 năm liền khảo sát theo hệ thống HIR. Bằng trao ngay cuối năm thứ tư và sau đó cấp lại hàng năm.

7.Bằng đàn bò "sao vàng" (Gold star herd certificate)

Bằng do Câu lạc bộ trao cho những đàn bò có năng suất cao ổn định. Đàn bò được thưởng bằng khen là đàn bò trong 4 năm hên tục khảo sát theo hệ thống HLR, nâng cao được năng suất bình quân năm của bò cái vắt sữa theo hạn mức sau: từ 5- 10 bò cái - 475 fun mỡ sữa; từ 11 - 15 bò cái - 450 fun và trên 15 bò cái - 425 fun mỡ sữa.

8. Giấy khen (Register of merit - ROM)

Trong hệ thống kiểm tra năng suất này, chủ trại có thể kiểm tra một hoặc nhiều con bò có chu kỳ vắt sữa 305 hoặc 365 ngày. Chủ trại phải ghi chép năng suất sữa hàng ngày. Hàng tháng, mỗi tháng 1 lần có cán bộ giám định do Trường nông nghiệp bang cử đến kiểm tra 1 ngày.

Trên cơ sở kiểm tra năng suất bò cái theo hệ thống ROM cuối chu kỳ vắt sữa người ta chia ra 3 loại sau:

-      Loại AAA (chu kỳ 305 ngày) là bò cái lứa đẻ sau so với lứa đẻ trước không quá 14 tháng.

-      Loại AA (chu kỳ 365 ngày) là bò cái lứa đẻ sau so với lứa đẻ trước không quá 16 tháng.

-      Loại A (chu kỳ 305 và 365 ngày) là bò cái không thuộc hai loại trên.

Cuối kỳ khảo sát chủ hộ nuôi bò được cấp giấy khen có ghi năng suất sữa thực tế.

9. Mề đay vàng (Gold medal certifircate)

Tặng cho những con bò cái Jécxây mọi lứa tuổi qua kiểm tra năng suất theo hệ thống ROM đạt tối thiểu 610 fun mỡ sữa thuộc loại AAA hoặc 700 fun thuộc loại AA. medah

10. Mề đay xuất sắc (Medal of merit certificate)

Tặng cho những con bò cái Jécxây mọi lứa tuổi, qua kiểm tra năng suất theo hệ thống ROM đạt tối thiểu 740 fun mỡ sữa thuộc loại AAA hoặc 850 fun thuộc loại AA.

11. Mề đay bạc (Silver medal certificate)

Tặng cho những con bò cái kiểm tra năng suất theo hệ thống ROM đẻ lứa đầu lúc chưa đầy 5 năm tuổi đạt các yêu cầu sau: loại AAA là những bò cái cho năng suất 420 fun mỡ sữa, đẻ lúc 2 năm tuổi hoặc sớm hơn; Nếu đẻ sau 2 năm tuổi thì cứ 1 ngày dôi ra phải tăng thêm 0,175 fun mỡ sữa. Loại AA bằng 1,15 yêu cầu của loại AAA.

12.  Phân loại cấp giống bò Jécxây (Jerseytype classification)

a) Bò đực giống đã kiểm tra năng suất Tested sire) Là những con bò đực giống được ghi vào danh sách đàn của Câu lạc bộ bò Jécxây Mỹ, có ít nhất 10 con gái đã được khảo sát năng suất theo hệ thống HIR hoặc ROM.

b) Bò đực giống cao cấp (Superior sire)

Đối với loại bò đực giống này phải đạt các yêu cầu sau:

-      Năng suất bình quân của tất cả các con gái đã khảo sát năng suất (chu kỳ 305 ngày) đạt 8400 fun sữa và 470 fun mỡ sữa.

-      ít nhất có 10 con gái đã được phân loại theo cấp giống, điểm giám định ngoại hình của chúng không được 83 điểm.

-      Trong tổng số con gái 4 tuổi và lớn hơn ít nhất 50% phải qua khảo sát năng suất và 50% phải được phân loại theo cấp giống.

c) Bò đực giống siêu đẳng (Senior superior sire)

Bò đực giống loại này yêu cầu:

-      Năng suất bình quân của tất cả con gái qua khảo sát năng suất (305 ngày) phải đạt tối thiểu 9500 fun sữa và 510 fun mỡ sữa.

-      ít nhất có 10 con gái đã được phân loại theo cấp giống, điểm giám định ngoại hình không dưới 84 điểm.

-      Trong tổng số con gái 4 tuổi và lớn hơn ít nhất 50% phải qua khảo sát năng suất và 50% phải được phân loại theo cấp giống.

d) Bò cái đã kiểm tra năng suất (Tested dam)

Bò cái giống Jécxây ghi trong danh sách Câu lạc bộ bò Jécxây Mỹ có ít nhất 3 con gái đã qua khảo sát năng suất theo hệ thống HIR hoặc ROM.

e) Bò đực có gắn sao (Star bun certificate)

Chứng chỉ này nhằm mục đích giúp các chủ trại hoặc người đi mua bò đực giống dự đoán giá trị tương lai của những con bò đực giống non, chưa qua kiểm tra năng suất. Việc cấp giấy chứng nhận hoàn toàn dựa vào số liệu của bố mẹ, ông bà, tùy năng suất kỷ lục trong dòng họ nó có thể được gắn đến 7 sao. Tuy số liệu sao có ý nghĩa nhất định, nhưng không đảm bảo khả năng di truyền của nó cho con cháu.

f) Chứng chỉ trại giống (Constructive breeder certificate)

Muốn được cấp chứng chỉ trại giống phải đạt các yêu cầu sau:

-      Trại phải có ít nhất 10 bò cái vắt sữa đã qua khảo sát năng suất theo hệ thống HLR.

-      Năng suất bình quân đàn khảo sát theo hệ thống HIR đạt 400 fun mỡ sữa.

-      ít nhất 75% bò cái trong đàn phải do trại tự tạo ra.

-      ít nhất 60% bò cái trong đàn đã qua xếp loại theo đẳng cấp và điểm giám định ngoại hình tối thiểu phải đạt 83 điểm.

-      Có chứng chỉ thú y sạch bệnh lao.

-      Có chứng chỉ thú y sạch bệnh sẩy thai truyền nhiễm.

-      Trại phải là thành viên của tổ chức nuôi bò Jécxây toàn bang hoặc địa phương.

S.T -Chăn nuôi số 2 (44) - 2002