Cuộc chiến “nồi da xáo thịt” trên thị trường sữa nước

Khi thực hiện loạt bài viết này, ngay từ ban đầu, các tuyến điều tra của PV đều nhận được những cảnh báo từ các chuyên gia cùng quan điểm rằng, cuộc chiến “vàng trắng” trên thị trường sữa bột, các nhãn hãng sữa ngoại hiện nay thực sự diễn ra tại phân khúc sữa nước.

Cũng theo đánh giá từ các chuyên gia, điều này có yếu tố “lịch sử”, vì thị trường sữa Việt Nam khởi phát đã định vị bằng sữa được pha từ sữa bột nguyên liệu nhập khẩu (thường gọi là sữa hoàn nguyên). Điều đó cũng trả lời câu hỏi vì sao trên thị trường sữa hiện nay có hàng trăm nhãn mác sữa nước các loại với nhiều mức giá, dung lượng, kiểu dáng khác nhau. Chính nó đã “kích nổ" cuộc đua về vùng nguyên liệu sữa tươi từ các trang trại bò sữa.

Thu thập dữ liệu qua các cuộc hội thảo, trên website nội bộ; từ những giải trình của các hãng sữa mỗi khi thực hiện áp giá, hoặc thay đổi giá... cho thấy, các doanh nghiệp về sản xuất kinh doạnh sữa nội đang không ngừng đầu tư để mở rộng quy mô đàn bò. Trong đó, phát triển với tốc độ "chóng mặt" phải kể đên TH true Milk, khi chỉ sau gần 5 năm, số lượng đàn bò mà thương hiệu này sở hữu đã lên đến 45.000 con. Dự kiến đến năm 2017, tổng đàn bò sẽ tăng lên 137.000 con và năm 2020 sẽ là 203.000 con.

Đối với Vinamilk, chiến lược phát triển đàn bò cũng đang được doanh nghiệp nắm thị phần lớn nhất này đẩy mạnh trong năm 2014, khi liên tục nhập về hàng nghìn con bò, nâng tỷ lệ sở hữu bò tại các trang trại lên tới 15.000 con. Giai đoạn 2017 - 2020, Vinamilk cũng công bố kế hoạch phát triển đàn bò lên mức tương ứng là 100.000 con và 140.000 con.

Như vậy, có thể thấy, để cố thoát khỏi sự lệ thuộc vào nguồn nguyên liệu sữa bột ngoại nhập, các doanh nghiệp sữa trong nước đã tập trung đầu tư mở rộng nguồn nguyên liệu. Song, theo tìm hiểu của PV, sự phát triển của ngành chăn nuôi bò sữa trong nước vẫn bị “cản trở”, bắt nguồn từ một nguyên nhân quan trọng từ chính Thông tư 30 của bộ Y tế về quy chuẩn sữa dạng lỏng.

Khảo sát thực tế của PV cho thấy, hiện nay, hầu hết NTD đều nghĩ rằng, sữa nước - có nghĩa đó là sữa tươi. Song, có một điểm quan trọng mà ít NTD để ý là trên bao bì sản phẩm hiện tồn tại hai loại sữa là “sữa tươi tiệt trùng” và “sữa tiệt trùng”.

Dẫn chứng, khi mua một chủng loại sữa đóng hộp 180ml của một vài hãng sữa để đối chiếu, so sánh, PV nhìn thấy trên sản phẩm của nhãn hãng sữa M.C. ghi trên bao bì là “sữa tươi tiệt trùng”, còn sản phẩm D. của F.C. lại chỉ ghi là “sữa tiệt trùng có đường”. Sự khác nhau ở đây chính là nằm ở chữ “tươi” - có nghĩa, đó là nguồn sữa được vắt ra từ chính con bò sữa, rồi qua quá trình chế biến tiệt trùng để thành sản phẩm sữa; còn loại sản phẩm chỉ ghi là “sữa tiệt trùng”, thực chất thành phần chính là sữa bột pha lại để thành sữa dạng lỏng. Đây chính là điểm mà một số hãng sữa mập mờ, khiến nhiều NDT bị lẫn lộn, thậm chí không phân biệt được khi mua sản phẩm.

Từ tìm hiểu, tổng hợp các dữ kiện và phân tích, PV phát hiện ra, để quản lý chất lượng sữa, từ năm 2009, bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành bộ tiêu chuẩn quốc gia (TCVN). Tại bộ tiêu chuẩn TCVN 7029:2009 ghi rõ là sữa hoàn nguyên tiệt trùng và sữa pha lại tiệt trùng.

Trong đó, định nghĩa sữa hoàn nguyên tiệt trùng là sản phẩm thu được bằng cách bổ sung nước với một lượng cần thiết vào sữa dạng bột hoặc sữa cô đặc để thiết lập lại tỷ lệ nước và chất khô thích hợp đã qua xử lý ở nhiệt độ cao.

Thế nhưng, tại Thông tư 30, ngày 2/6/2010, ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với các sản phẩm sữa dạng lỏng của bộ Y tế (QCVN 54:2010/BYT) lại “bỏ” đi các từ ngữ quan trọng để phân biệt với sữa tươi thật là “hoàn nguyên” và “pha lại”. Cụ thể, tại mục 1.3.5, chỉ nêu một khái niệm chung chung là “sữa tiệt trùng”.

Chính sự không rõ ràng này đã tạo khe hở lớn cho không ít doanh nghiệp sữa lợi dụng, thay vì gọi sữa dạng lỏng làm từ sữa bột là hoàn nguyên, họ chỉ ghi chung chung “sữa tiệt trùng”. Tên gọi này không gọi thẳng vào nguyên liệu sản xuất (sữa bột hay sữa tươi) mà chỉ là tên phương pháp chế biến, dùng chung cho cả sữa bột và sữa tươi.

Cũng từ đó, nhiều doanh nghiệp không chịu đầu tư phát triển, thu mua nguồn nguyên liệu sữa trong nước mà chọn cách “lệ thuộc” vào nguồn sữa bột nhập khẩu về pha lại nhằm thu lợi nhuận “siêu khủng”, tạo môi trường cạnh tranh không sòng phẳng, thiếu công bằng.