Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo cho bò bằng tinh viên

1. Chuẩn bị dụng cụ

Bình chứa nitơ để bảo quản tinh

Dẫn tinh quản cứng, quả bóp bằng cao su (nếu không có quả bóp bằng cao su chúng ta có thể sử dụng xy-lanh nhựa 2cc).

Nước sinh lý chuyên dùng cho tinh viên đã được đóng trong những ampun có dung tích 1,0-1,5ml.

Panh kẹp, găng tay, giấy vệ sinh, vazơlin, sổ sách ghi chép …

2. Kiểm tra tình trạng động dục của bò cái

Xác định đúng số hiệu hoặc tên của bò cần phối giống. Hỏi thông tin từ gia chủ về tình trạng sinh đẻ, phối giống của bò trước đó, thời điểm phát hiện bò động dục. Tham khảo sổ sách ghi chép của chủ nhà hoặc sổ theo dõi của dẫn tinh viên để kiểm tra lại các thông tin
trên.

Kiểm tra dấu hiệu bên ngoài như dịch nhờn, độ nhăn của âm hộ, màu sắc âm đạo. Cố định bò vào chuồng ép cho chắc. Kiểm tra qua trực tràng để xác định chắc chắn bò động dục và không có thai.

Lưu ý: Chỉ làm các bước tiếp theo khi đã xác định đúng thời điểm phối tinh.

3. Chuẩn bị dẫn tinh quản và làm tan băng tinh viên

Kiểm tra lại quả bóp bằng cao su, xem có bị thủng hoặc nứt hay không.
Rút một phần của dẫn tinh quản ra khỏi bọc và tra quả bóp bằng cao su vào. Lấy một ống nước sinh lý, đập vỡ phần cổ sao cho đủ độ rộng để viên tinh lọt vào

Mở nắp bình nitơ, nâng giỏ chứa tinh ngang miệng bình, dùng kẹp dài gắp một viên tinh cần dùng cho ngay vào trong lọ nước sinh lý và đậy nắp bình lại.

Kẹp lọ nước sinh lý có chứa tinh vào lòng hai bàn tay và lăn tới, lăn lui để giúp nâng nhiệt độ của nước sinh lý và viên tinh nhanh chóng hoà tan hơn.

Thời gian làm tan băng là 10 giây

Lưu ý: không để mảnh vở thủy tinh rơi vào trong lọ nước sinh lý.

4. Hút tinh vào dẫn tinh quản
 
Bóp xẹp quả bóp cao su, giữ nguyên tư thế như vậy và hướng đầu còn lại của dẫn tinh quản xuống đáy của lọ nước sinh lý có chứa tinh theo một độ nghiêng thích hợp.

Từ từ nới dần quả bóp bằng cao su để tinh dịch được hút vào lòng dẫn tinh quản.

Sau khi hút xong tich dịch có thể ngậm dẫn tinh quản ngang miệng rồi tiến hành các thao tác phối tinh trên bò cái.

Lưu ý: Khi hút tinh dịch, nên lưu ý là hút từ từ sao cho tinh dịch được hút hết vào lòng dẫn tinh quản và dòng tinh không bị ngắt quãng tạo ra các bọt khí trong lòng dẫn tinh quản.

5. Các thao tác trên bò cái khi tiến hành phối tinh

Đeo găng tay vào tay trái (đối với người thuận tay phải). Khi đến gần bò thì yêu cầu đứng nghiêng về một bên theo hướng thuận tay đưa vào trực tràng. Khi đưa  tay  đeo  găng  vào  trực  tràng  thì
chụm bàn tay lại và đưa từ từ từng ngón một theo hướng bàn tay úp xuống. Khi
bò co chặt hậu môn thì ngừng lại chờ ít phút, khi bò nới lỏng cơ thắt hậu môn thì cho tay từ từ tiến sâu vào.

Khi tay đeo găng đã đưa vào được trong trực tràng thì tìm cổ tử cung, cố định cổ tử cung trong lòng bàn tay.

Tay  ngoài,  dùng  giấy  vệ  sinh  lau chùi sạch hai mép của âm hộ một cách cẩn thận. Khi lau, tránh để phân lọt vào giữa hai mép của âm hộ.

Kéo nhẹ cổ tử cung về phía sau cho mép âm hộ bò hé mở. Nhẹ nhàng đưa súng vào âm đạo. Ban đầu, hướng súng bắn tinh chếch lên một góc 35-40oC, khi vào sâu khoảng 10 cm (để tránh tinh quản vào bọng đái) hoặc khi đụng vào vách trên của âm đạo thì nâng phần gốc súng lên sao cho thân súng nằm ngang, tiếp tục đẩy súng thẳng vào theo hướng
cổ tử cung.

Kết hợp tay ngoài và tay trong để hướng súng bắn tinh vào lỗ hoa nở (miệng cổ tử cung), lần lượt đưa đầu súng đi qua hết các nấc.
 
Dùng ngón tay chỏ để kiểm tra đầu dẫn tinh quản, khi đầu dẫn tinh quản vừa ra khỏi mặt trước cổ tử cung thì dừng lại và bơm tinh. Khi bơm nên bơm từ từ. Bơm xong, nhẹ nhàng rút súng ra đồng thời nâng nhẹ cổ tử cung để tránh trường hợp tinh chảy ngược lại âm đạo.

6. Bơm tinh

Bơm tinh xong, giữ nguyên quả bóp cao su ở tư thế xẹp và từ từ rút dẫn tinh quản ra, tay trong nâng nhẹ cổ tử cung lên.

7. Những thao tác sau khi phối tinh xong

Tháo bỏ găng tay, vỏ dẫn tinh quản, giải phóng bò khỏi róng cố định. Vệ sinh và thu xếp dụng cụ, dùng cồn để sát trùng súng dẫn tinh.
Ghi chép vào phiếu gieo tinh những số liệu cần thiết: số hiệu bò cái, ngày phối, lần phối, số hiệu đực giống, tên gia chủ (xem thêm ở phần ghi chép trong TTNT).

Dặn dò gia chủ theo dõi sự động dục của bò trong chu kỳ tới (sau 19-21 ngày).

PGS.TS. Đinh Văn Cải, ThS. Nguyễn NgọcTấn