Biểu hiện động dục ở bò cái

Giai đọan trước động dục đứng yên (hay trước chịu đực)

Giai đọan này bò có những biểu hiện sau:
- Ngửi bò khác, bồn chồn, tìm kiếm bò cái khác hoặc bò đực
- Cố nhảy lên con khác nhưng không đứng yên khi bị bò cái khác hoặc bò đực nhảy lên lưng.
- Thích gần người, gần bò khác hơn thường lệ..
- Thỉnh thoảng kêu rống lên.
- Âm hộ ướt, đỏ và hơi phồng lên.
- Bò giảm lượng ăn vào và sữa giảm.
Các biểu hiện ở giai đọan này thay đổi nhiều và không giống nhau ở mỗi bò. Giai đọan này có thể kéo dài từ một vài giờ đến một ngày hoặc hơn. Gặp các dấu hiệu này cần báo ngay cho dẫn tinh viên biết để theo dõi và quyết định việc phối giống và thời điểm phối giống.

Trong TTNT, không nên phối giống ở giai đọan này vì tỷ lệ đậu thai thấp và có thể gây tổn hại cơ quan sinh dục bò cái.

Giai đọan động dục đứng yên (chịu đực)

Giai đọan này kéo dài khoảng 10-19 giờ và bò có biểu hiện sau:
- Đứng yên cho bò khác nhảy lên.
- Bồn chồn và kêu rống thường xuyên, Thích ngửi cơ quan sinh dục bò khác.
- Tai dựng lên, tỏ vẻ dễ gần hơn.
- Xương sống lưng cong lên, phần thắt lưng lõm xuống, xương khum cong lên.
- Âm hộ phồng lên và dịch nhờn tiết ra lúc đầu lỏng sau đặc kéo thành sợi.
- Mạn sườn lấm bùn và lông ở khấu đuôi xù lên (do bò khác nhảy lên).
- Tính thèm ăn giảm, giảm sữa.
- Thân nhiệt cao hơn (1oC).

Khi không bị cầm cột biểu hiện của bò cái động dục ở giai đọan này rất dễ nhận biết. Cần phân biệt bò nhảy lên bò khác có thể không động dục nhưng bò đứng yên cho bò khác nhảy lên thì chắc chắn động dục và đang ở giai đọan chịu đực.

Những bò cầm cột dấu hiệu dễ quan sát thấy là: ngơ ngác, mẫn cảm, tiếng kêu « tìm đực » rất dễ phân biệt với bò không động dục.

Khi TTNT thì phối tinh cho bò cái vào nửa sau của giai đoạn này. Khi cho bò đực nhảy trực tiếp thì cho nhảy ngay từ nửa đầu giai đọan khi bò bắt đầu chịu đực.

Thời gian động dục đứng yên phụ thuộc vào giống và khí hậu. Bò sữa, bò chuyên thịt, thời gian này ngắn hơn so với bò địa phương. Bò HF nuôi ở xứ nóng thời gian chịu đực ngắn hơn so với khi nuôi ở xứ lạnh.

Giai đọan sau động dục đứng yên (sau chịu đực)

Sau giai đọan động dục đứng yên, một số bò tiếp tục họat động. Những họat động này chủ yếu là thụ động và có biểu hiện:
- Không cho con khác nhảy lên lưng.
- Ngửi bò khác và bị bò khác ngửi.
- Dịch keo đặc từ âm hộ dính lên mông và đuôi.
Khoảng 1-2 ngày sau khi kết thúc giai đọan động dục, ở nhiều bò có thể quan sát thấy có máu chảy ra từ âm hộ. Điều này là sinh lý bình thường, không liên quan gì đến đậu thai hay sự rụng trứng, chỉ có ý nghĩa là bò đã đông dục trước đó 1-2 ngày.

PGS.TS. Đinh Văn Cải, ThS. Nguyễn NgọcTấn