Hội chứng ketone huyết (ketosis) – Sát thủ thầm lặng của trại bò sữa

 Ketosis là bệnh về trao đổi chất phổ biến ở bò sữa cao sản. Ketosis thường xảy ra vài ngày đến vài tuần sau sinh với triệu chứng đường huyết thấp, ketone máu, ketone niệu cao, kém ăn, mệt mỏi, bồn chồn, giảm cân, hơi thở có mùi acetone, táo bón, giảm năng suất sữa và đôi khi có biểu hiện thần kinh khi bệnh nặng.

Theo nhiều báo cáo, tỉ lệ bệnh ketone ở bò sữa biến động từ 2 – 15%, ketone cận lâm sàng từ 9 – 34%

Mọi tác nhân làm giảm lượng vật chất khô ăn vào (DMI) đều làm tăng nguy cơ ketosis.

Lượng vật chất khô ăn vào giảm dẫn đến cân bàng năng lượng âm. Tuần cuối của thai kỳ, bào thai sử dụng khoảng 46% lượng glucose của mẹ. Sản xuất sữa nhiều sau sinh càng làm nguồn năng lượng này thiếu trầm trọng.

Tuyến sữa dùng một lượng lớn glucose để tạo đường sữa (lactose). 60 – 70% lượng glucose của cơ thể được dùng để sản xuất lactose. Nếu bò tiết 30 lít sữa mỗi ngày thì nó cần tối thiểu 1,5 kg glucose trong máu để tạo đường sữa. Để bù đắp sự thiếu hụt này, mỡ sẽ được huy động như là nguồn năng lượng thay thế dẫn đến tạo ra nhiều ketone và phần dư thừa sẽ bài thải theo nước tiểu và sữa.

Một số nghiên cứu đã chỉ ra tác hại của ketosis đối với sức khoẻ và sinh sản của bò. Ketosis làm kéo dài thời gian từ sinh đến lần phối đầu từ 2 – 3 ngày và giảm 4 – 10% đậu thai ở lần phối đầu. Một số nghiên cứu khác cho thấy ketosis làm tăng tỷ lệ u nang buồng trứng. Thể trạng bò (BCS) liên quan tới thay đổi trong trao đổi chất sau sinh. Tăng BCS lúc sinh là nguyên nhân chính của ketosis. Bò mập (BCS ≥ 4) có mức ketone máu cao và có nguy cơ ketosis cao nhất so với bò có thể trạng trung bình hay hơi gầy.

Phòng trị ketosis cho bò sữa

Phòng

• Đảm bảo chế độ nuôi dưỡng lúc mang thai thích hợp để có điểm thể trạng tốt khi sinh

• Tiêm bắp hay tĩnh mạch Catosal liều 5ml/100kg thể trọng (25ml/con) trong 3–5 ngày vào thời gian nguy cơ ketosis cao

Trị

• Tiêm bắp hay tĩnh mạch Catosal liều 5ml/100kg thể trọng (25ml/con) trong 3–5 ngày

• Bổ sung qua đường miệng hỗn hợp propilenglicol 272 g, methionin 25 g, choline 50 g, niacin 7,5 g, biotin 1,3 g (dạng by-pass bằng dầu thực vật)

• Trường hợp bệnh nặng tiêm bắp dexamethasone 0,2% (3ml/100kg/ngày), tiêm tĩnh mạch glucose 30% (1lít/con/ngày, trong 3 ngày)

Catosal®, sản phẩm của tập đoàn Bayer, đã được sử dụng rất thành công trong điều trị rối loạn trao đổi chất, đặc biệt trên bò sữa, từ hơn 50 năm qua. Catosal đã được đăng ký lưu hành ở hơn 70 quốc gia.

Hiệu quả của Catosal trong phòng trị ketosis lâm sàng và cận lâm sàng trên bò sữa đã được nhiều nhà khoa học kiểm chứng và báo cáo ở các hội nghị lớn về bò sữa trên thế giới.

 Trong một thí nghiệm do Cuteri tiến hành (2008) gồm 42 bò được sử Catosal 25ml/con/ngày, liên tục trong 5 ngày so với nhóm đối chứng không dùng Catosal gồm 37 bò. Beta-hydroxybutyrate trong sữa với nồng độ ≥200 μmol/l được sử dụng như tiêu chí đánh giá bò ketone cận lâm sàng. Catosal giúp giảm BHB, tăng glucose trong máu, nâng cao sức khoẻ bò.

Trong thí nghiệm khác của Furll (2006) trên 15 bò bị xê-tôn huyết kế phát từ hiện tượng lệch dạ múi khế. Kết quả cho thấy với việc sử dụng 25 ml Catosal 2 giờ trước khi phẫu thuật định vị lại dạ múi khế đã giúp giảm một cách đáng kể lượng BHB trong sữa sau phẫu thuật.

Bên cạnh đó, theo Lohr (2006), Catosal giúp bò phục hồi nhu động dạ cỏ tốt hơn ngay sau khi sử dụng, nhờ đó bò rút ngắn đáng kể thời gian bình phục.

Các nghiên cứu đã chứng minh Catosal rất hiệu quả trong phòng trị các trường hợp bò bị ketone huyết lâm sàng và cận lâm sàng giúp cải thiện sức khỏe, giảm bệnh, tăng năng suất sữa và khả năng sinh sản và hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi bò sữa.

Cuteri (2008) cũng khẳng định rằng sử dụng Catosal 25 ml/bò liên tục trong 5 ngày với bò bị ketone cận lâm sàng cũng làm tăng sản lượng sữa hàng ngày một cách đáng kể với 3,4 lít/con/ngày.